بازار فرش خراسان جنوبی تحت کنترل دلالان و سودجویان

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بیرجندرسا به نقل از «نسیم»، طی سالیان گذشته افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه فرش باعث شده تا برخی از بافندگان فرش این استان که بنیه مالی ضعیفی دارند به سمت خرید مواد اولیه نامرغوب سوق پیدا کنند و از طرفی عدم نظارت بر فعالیت تولید کنندگان فرش و همچنین نبود برنامه جامع در زمینه آموزش سبک‌های جدید، لطمات زیادی به کیفیت فرش استان وارد کرده است.

فرش خراسان جنوبی با سابقه دیرینه خود و با توجه به خشکسالی‌های 15 ساله اخیر در این استان نقش مهمی در اقتصاد خانوار‌های روستایی و اقشار کم درآمد ایفا کرده ‌است، به‌طوری که اگر مسئولان ذیربط این بخش، بسترهای حمایتی ویژه‌ای در نظر بگیرند از مهاجرت روستائیان به شهرها و خالی شدن روستاها جلوگیری می‌شود.

در حال حاضر بافندگان فرش استان سود واقعی تولیدات خود را دریافت نمی‌کنند که این ناشی از عواملی نظیر عدم استفاده از مواد اولیه با کیفیت، نداشتن مهارت و آموزش کافی بافندگان فرش، عدم کاربرد خلاقیت اثرگذار، استفاده از ابزار نامناسب و تعیین قیمت فرش توسط دلالان است. هم‌اکنون به دلیل کیفیت پایین مهارت برخی تولیدکنندگان فرش استان، این عامل در کل محصولات فرش استان تاثیر گذاشته که در این رابطه باید به وسیله آموزش و نظارت بر فعالیت بافندگان، تولیدات فرش ارتقای کیفی یابد.

در حال حاضر بافندگان فرش استان براساس سلیقه شخصی خود فرش تولید می‌کنند و از شناخت نیاز بازار فاصله دارند. در سال‌های گذشته قیمت مواد اولیه فرش نسبت به قیمت فرش رشد چند برابری داشته است که این باعث شده که به دلیل گرانی مواد اولیه تولیدکنندگان به سمت مواد بی‌کیفیت روی آورند و شاهد افت کیفیت فرش استان نسبت به گذشته هستیم.

*بازار فرش تحت کنترل دلالان

در این خصوص علی رضایی، معاون برنامه‌ریزی و اشتغال استانداری خراسان جنوبی نیز چندی قبل در جلسه بررسی راهکار‌های حمایت از فرش دستباف استان در بیرجند با اشاره به اینکه خراسان جنوبی از مناطق مهم و ۹ گانه تولید فرش ایران است و حضور قابل توجهی در بازار‌های جهانی دارد، افزود: در حال حاضر صنعت فرش دستباف استان، تحت تأثیر عوامل متعدد اجتماعی و اقتصادی، دچار ضعف‌هایی شده که باید مورد بررسی قرار بگیرد.

وی در ادامه یادآور شد: با توجه به مزیت‌های تولید فرش دستباف، عدم نیاز به سرمایه بالا و ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته و بومی بودن این هنر-صنعت؛ ارزش افزوده مناسبی دارد که باید به آن توجه ویژه شود.

رضایی در بخش دیگری از سخنان خود به خشکسالی‌های متعدد و مشکلات کشاورزی و دامداری در منطقه اشاره کرد و اظهار داشت: اشتغال به تولید فرش دستباف از سوی روستائیان باید بیشتر از گذشته مورد توجه قرار بگیرد.

وی ادامه داد: فرش‌های دستباف تولید کمیته امداد امام خمینی(ره) استان از لحاظ کیفی به ثبات موثری رسیده که خود تبدیل به یک برند شده است.

معاون اشتغال استانداری خراسان جنوبی در پایان بیان داشت: با توجه به اینکه عملاً بافندگان فرش و روستائیان بهره اصلی از تجارت فرش را نمی‌برند و واسطه‌ها و دلالان بازار را تحت کنترل دارند، لازم است تشکل‌های حرفه‌ای و مستقل به حمایت، عرضه و کنترل تولیدات فرش دستباف وارد شوند و به نحوی برنامه‌ریزی شود که سود اصلی فرش دستباف نصیب بافنده شود.

*بی‌برنامگی اتحادیه تولیدکنندگان فرش استان

مهدی خزائی عرب، معاون خودکفایی و اشتغال کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی در گفتگو با «نسیم»، با اشاره به اینکه درسال گذشته 2350 تخته فرش به متراژ بیش از 10 هزار مترمربع توسط  مددجویان کمیته امداد استان تولید شده‌است، افزود: ارزش ریالی این میزان فرش تولید شده در استان بالغ بر 43 میلیارد ریال بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 11 درصد رشد داشته است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر بیشترین فرش کمیته امداد در شهرستان "درمیان" تولید می‌شود، اظهار داشت: هم‌اکنون 13 کارگاه تجمیع و 1600  کارگاه خانگی دراستان فعال است که در این کارگاه‌ها 3500 مددجوی کمیته امداد مشغول به فعالیت هستند.

خزائی یادآور شد: درسال گذشته قیمت فرش استان 23 درصد رشد داشته است.

این مقام مسئول در بخش دیگری از این گفتگو با گلایه به عدم توجه بخش خصوصی به کیفی‌سازی و برندسازی فرش استان، تصریح کرد: در حال حاضر فعالان بخش خصوصی در زمینه خرید فرش رقابت سازنده‌ای ندارند و در این رابطه از لحاظ کیفیت‌سازی و برندسازی فرش استان نیز از سوی سرمایه‌گذاران خصوصی تلاشی انجام نمی‌شود، بلکه بیشتر براساس منافع شخصی خود عمل می‌کنند.

معاون اشتغال کمیته امداد استان در ادامه افزود: اتحادیه تولید کنندگان فرش استان نیز برنامه سازنده‌ای برای رشد کیفیت فرش استان ندارندو به بافندگان فرش به عنوان یک سرمایه اجتماعی نگاه نمی‌کند. دراین راستا اگر تولیدات استان با کیفیت بالاتری تولید شودارزش افزوده بالاتری نیز دارد.

*تهدید برند فرش استان با مواد اولیه بی‌کیفیت

محمدحسن کامیابی مسک، رئيس اتحاديه توليدکنندگان و بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی نیز در گفتگو با «نسیم» ضمن اشاره به طرح‌ها و نقوش فرش استان، افزود: نقوش قدیمی منطقه شامل هراتی، انواع لچک ترنج‌ها، شاه عباسی، بوته، نقوش محرمات، گل فرنگ، شعله سعدی، انواع کف ساده‌ها، گلدانی، قالب خشتی، جنگلی، شکارگاه، کله اسبی، کله مرغی، خوشه انگوری و پر طاووسی است.

وی با بیان اینکه درسال گذشته در استان 160 هزار مترمربع فرش دستباف در استان تولید شده است، اظهار داشت: از این میزان 120 هزار مترمربع  با ارزآوری 13 میلیون دلار به کشور‌های آلمان، امارات، ایتالیا، اسپانیا و سایر کشور‌های اروپایی صادرشده‌است.

کامیابی مسک گفت: افزایش قیمت مواد اولیه در استان باعث شده‌است که  برخی بافندگان از مواد اولیه بی‌کیفیت و نامرغوب استفاده کنند که این عامل برند فرش استان را تهدید می‌کند.

وی ادامه داد: همچنین افزایش تعداد دلالان در چند سال اخیر باعث شده‌است که بخش اندکی از ارزش افزوده فرش استان به عاید بافندگان شود.

رئيس اتحاديه توليدکنندگان و بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی از ارسال چهار طرح زیربنایی در قالب یک کنسرسیوم در رابطه با منافع بیشتر تولید کنندگان فرش استان به استانداری خبر داد و اذغان داشت: اين طرح‌هاي زيربنايي شامل؛ ايجاد مرکز تهيه و توزيع مواد اوليه مرغوب توليد فرش با قيمت مصوب کارخانه، ايجاد نمايشگاه دائمي فرش دستباف جهت قطع دست دلالان از سودهای کلان، راه‌اندازی فروشگاه اينترنتي سفارش‌پذير و تأسیس آموزشگاه جامع فرش در استان که این طرح در کارگروه‌‌های مختلف بازرگانی و اقتصادی استان مصوب شده ولی تاکنون در زمینه اجرایی‌شدن آن، اقدامی صورت نگرفته است.

کامیابی مسک خاطر نشان کرد:طی سال‌های گذشته حدود 95 درصد فرش دستباف استان به خارج از کشور صادرشده است که پیش‌بینی می‌شود در سال جاری این بخش تحت تأثیر شرایط تحریم قرار بگیرد.

رئيس اتحاديه توليدکنندگان و بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی در پایان یادآور شد: در حال حاضر 50 هزار نفر دراستان به صورت پاره وقت و تمام وقت با 25 هزار دار قالی در زمینه تولید فرش فعالیت دارند که از این تعداد تاکنون پنج هزار نفر در استان بیمه شده‌اند. پیش بینی می‌شود در سال جاری 1500 نفر دراستان تحت پوشش بیمه قرار بگیرند.

*دلالان تعیین‌کننده قیمت فرش استان

احمدرضا رضایی، یکی از کارشناسان فرش در گفتگو با «نسیم» با اشاره به اینکه  درحال حاضر نظارت جدی از طرف اتحادیه تولید گنندگان فرش استان صورت نمی‌گیرد، اظهار داشت: این عامل باعث شده تا روز به روز فرش خراسان جنوبی کیفیت اصلی خود را از دست دهد. وی در ادامه افزود: طی دو سال اخیر با توجه به اینکه به صورت میانگین قیمت مواد اولیه فرش استان 300 درصد رشد داشته، قیمت فروش فرش فقط 30 تا 35 درصد افزایش یافته است که باید مسئولین ذیریط به منافع بافندگان که اکثرا در مناطق روستایی استان زندگی می‌کنند واز ضعیف‌ترین قشر جامعه هستند، توجه جدی داشته باشند.

رضایی یادآور شد: با توجه به اینکه تنوع فرش صنعتی در طرح‌های مختلف افزایش یافته، ولی تولید کنندگان فرش دستباف از طرح‌های 100 سال گذشته استفاده می‌کنند، که دراین رابطه تولید کنندگان فرش استان نیازمند آموزش هستند.

وی ادامه داد: در زمینه بیمه بافندگان فرش، این بستر حمایتی به صورت گسترده نبود و غالبا افرادی زیر پوشش بیمه قرار می‌گیرند که در زمینه تولید فرش به مانند گذشته فعالیت ندارند و بافندگان اصلی فرش از این مزیت محروم هستند.

بنابراین گزارش، با توجه به اینکه فرش خراسان جنوبی به عنوان  یکی از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی این استان مطرح است و از نظر اجتماعی نیز باعث اشتغال و تثبیت جمعیت روستایی و عشایر و جلوگیری از مهاجرت آنها شده و در ایفای نقش مکمل شغلی در کنار شغل‌های دامداری و کشاورزی و بالا رفتن سطح درآمد روستائیان تأثیرگذار بوده است و از طرفی ایجاد تحریم‌ها، ناهماهنگی تولید با نیاز بازار، عدم تبلیغات، استفاده از مواد اولیه نامرغوب،  فقدان تنوع در نقشه‌ها و فقدان حمایت مالی از بافندگان از جمله چالش‌های پیش‌روی فرش خراسان جنوبی است که در این زمینه مسئولین ذیربط می‌توانند با حمایت مادی و معنوی از بافندگان، برگزاری جشنواره فرش و تجلیل از فعلان این عرصه، ارائه آموزش‌های لازم و کافی در زمینه خلاقیت در نقشه‌ها،  نظارت کافی، عرضه مواد خام مرغوب به قیمت کارشناسی شده از این قشر حمایت و با این اقدامات کیفیت فرش استان نسبت به گذشته افزایش دهند.